Op zaterdag 9 november start de Baarnse Klimaatweek met informatieve, inspirerende activiteiten. Inmiddels zijn er zo’n 12-tal activiteiten aangemeld. Varierend van een kinderspeurtocht door het centrum van Baarn, wandelingen, informatiebijeenkomsten, duurzame kunstenaars, en op 11, 13 en 16 november rondleidingen voor belangstellenden op onze herenboerderij.
We gaan op bezoek bij de boeren van de Herenboerderijen. Wie kiest er voor deze baan en waarom? We horen wat het leuk maakt maar ook waar de uitdagingen liggen. Trouwens, waar leer je het eigenlijk om een goeie boer te zijn als je dat niet van huis uit hebt meegekregen!? Ad van den Heuvel (met vriend Paul)
Wie in de omgeving van de boomgaard van Herenboeren Willemshoeve kijkt, ziet dat er de afgelopen maanden hard gewerkt is aan houtwallen. Die houtwallen zijn zeker geen gewone bosjes, er zit een interessante theorie achter. Job Claushuis, lid van onze commissie Duurzaam, legt uit hoe dat in elkaar steekt.
Julius Caesar klaagde al over de heggen die zo’n tweeduizend jaar geleden ons landschap sierden. Hij kon er maar moeilijk doorheen komen met zijn legers. Vanouds waren heggen en houtwallen vooral bedoeld om het vee op zijn plaats te houden, of te zorgen dat het vee van de buurman jouw gewas niet opat. Maar een houtwal blijkt veel meer te bieden.
Job: ‘Een houtwal is een geweldige schuilplaats voor bijvoorbeeld vogels, egels, dassen, hermelijnen en marters. Insecten kunnen er overwinteren, ze vinden er veiligheid, beschutting en voedsel. Vanwege prikkeldraad is zo’n houtwal eigenlijk niet echt noodzakelijk. Toch kiezen we ervoor in verband met al die nuttige functies. En bij Herenboeren grijpen we ook graag terug naar nostalgische waarden.’
Hommels Landbouwgewassen blijken voor hun groei en bloei vooral afhankelijk te zijn van wilde bestuivers: ‘Tot zo’n vijftig meter bij een houtwal vindt de hoogste bestuiving en bevruchting plaats. Groenten, fruit, noten gedijen er goed bij. Daarbij blijkt de hommel nog een veel effectievere bestuiver te zijn dan de bij. Met zijn dikke lijf trilt hij als hij op de bloem zit en daarbij schudt hij het stuifmeel actief van zich af.’
Lokplanten ‘En we kunnen in de houtwal planten kiezen die ons van dienst zijn. Om bijvoorbeeld de Suzuki-fruitvlieg weg te lokken van het zachte fruit, gebruiken we gewone vogelkers, gevlekte aronskelk en meekrap. Dat insect heeft de nare eigenschap om zijn eitjes op gaaf fruit te leggen, in plaats van op rottend fruit. Slecht voor onze oogst dus. Door lokplanten te plaatsen, verkleinen we dat probleem. Op de vruchten van die planten ontwikkelen de eitjes zich namelijk niet.’
Plan Bij het opstellen van het plan voor de houtwallen, is goed gelet op de omstandigheden die zich op onze percelen voordoen, legt Job uit: ‘We hebben bij de keuze van planten onder meer gekeken naar overschaduwing, groeikracht en behoefte aan water. In de lente van 2023 zijn we begonnen met het plan. In de herfst hebben we de planten aangeschaft en in december konden we aan de slag met het aanplanten. Als de houtwal er eenmaal staat, hebben we niet veel werk meer aan het onderhoud. De eerste jaren houden we woekerende planten uit de onderlaag in toom. Daarna is het de bedoeling dat we eens in de ongeveer vijf jaar snoeien. Niet alle planten tegelijk maar bij toerbeurt. Rotatiebeheer dus. Laat die hommels maar komen!’
De bijdrage die we ontvingen van het Rabo Stimuleringsfonds leverde niet alleen geld op dat gebruikt gaat worden voor het plaatsen van de houtwallen, maar heeft ook een kort filmpje opgeleverd waarin onze boerderij prachtig in beeld wordt gebracht. Ronald van der Vight vertelt vol trots over de plannen voor de fruitgaard. Bekijk het filmpje.
De leden van het educatieteam zijn gestart met het opzetten van lesprogramma’s over de boerderij voor basisschoolleerlingen van groep 1/2. Begin juni zullen de eerste proeflessen worden gegeven. Denk hierbij aan een wandeling met informatieve en interactieve vragen en opdrachten over de varkens, groente, insecten, bloementuin, bodemdieren, etc. Fantastisch als we zo de volgende generatie kunnen inspireren over onze manier van boeren met hopelijk een positief effect op de voedseltransitie.
Laatste deel van ons tweeluik over de besturen van Herenboerderijen. We komen in deze aflevering terug op het thema arbeid / inzet van leden en we gaan in op de samenwerking tussen bestuur en boer. Ook de relatie tussen bestuur en leden komt aan bod. Ad van den Heuvel (met vriend Paul)
[Tekst aangepast per december 2023, uitgbreid met basischool info]
Op vrijdag 20 januari is het Educatieteam Willemshoeve gestart. Het team bestaat uit ervaren onderwijskrachten, die aan de slag gaan met natuur- en milieueducatie op Landgoed Willemshoeve aan de Jachthuislaan in Soest. Met de activiteiten wil dit team de kennis en ervaring die er bij Herenboeren Willemshoeve is over natuur inclusieve en circulaire landbouw delen met scholieren van basis- en voortgezet onderwijs. Hiervoor wordt een lesprogramma ontwikkeld met als thema’s: kringlopen, biodiversiteit, bodemleven en gezond eten.
De Herenboeren willen de kinderen straks op de boerderij ontvangen en de kennis op een pakkende manier overbrengen op de scholieren. Door dit bezoek aan de Willemshoeve hopen we kinderen te interesseren voor de samenhang tussen voedselproductie en natuur. Het lesmateriaal zal ook worden aangeboden aan kinderen die Landgoed Willemshoeve bezoeken, zoals kinderen van leden van Herenboerderij Willemshoeve en van deelnemers aan IVN-wandelingen Soestdijk. Het IVN Eemland en Natuur- en Milieueducatie in omgeving Soest, o.a. Stichting Balans, zijn betrokken bij de ontwikkeling van het educatiemateriaal en de organisatie van de educatie. Het Educatieteam bestaat ondermeer uit docenten van De Wegwijzer, Montessori- en de Insingerschool. Ook het Baarnsch Lyceum en het Griftland College zijn vertegenwoordigd.
Voor het basisonderwijs starten we in schooljaar 2024/25 met een belevingsles voor groep 1/2. Daarna gaan we dit uitbreiden voor andere groepen. De NME organisaties, St. Balans in Soest en De Groene Inval in Baarn, zullen deze lessen in hun jaarprogramma opnemen. Middelbare schoolleerlingen uit Soest en Baarn ontvangen we op afspraak rondom specifieke thema’s of vakken.
We werken samen met het IVN aan een educatieve wandeling (ook voor breder publiek) op ons landgoed.
De ontwikkeling van de natuur- en milieueducatie is mede mogelijk gemaakt door een onlangs verkregen Europese LEADER-subsidie.
Wil je ook aansluiten of wil je meer informatie over de educatieplannen kan je contact opnemen met: Janet Stapelbroek.
Een aflevering over de besturen van Herenboerderijen. Wie zit er in zo’n bestuur? Wat houdt ze bezig? Waar lopen ze tegenaan? Kunnen ze dat zomaar? Dat zijn slechts enkele van de vele vragen waarmee wij het land introkken. Ad van den Heuvel (met vriend Paul)
Wie deze weken vaker doordeweeks op de Herenboerderij komt, ziet Martha Boer ongetwijfeld in de weer met een groepje vakantiewerkers. Als een kloek met haar kuikens begeleidt ze scholieren en studenten die de kans grijpen om wat bij te verdienen. Ze is hun drijvende kracht. Waarom doet Martha dat? Op een zeer wisselvallige dag in juli geeft ze antwoord op die vraag.
‘Ik werk sinds 1998 in de zorg als onafhankelijk cliëntondersteuner, maar in 2022 kwam ik in de ziektewet terecht. Ik was al lid van Herenboeren en ik hielp af en toe mee op het land. Dat vond ik heerlijk om te doen. Ik vroeg aan de bedrijfsarts of ik dat vrijwilligerswerk mocht uitbreiden, maar dat kon eigenlijk niet. Als ik op het land kon helpen, kon ik ook weer aan het werk, zei ze. Ik heb het toch gedaan en ging in het weekend de koeien voeren en helpen oogsten. Ik merkte dat ik er heel veel meer energie van kreeg en daardoor lukte het ook om mijn werkzaamheden weer op te pakken. Het is heel goed voor je welzijn. Toen heb ik besloten om mijn betaalde werk van 32 uur terug te brengen naar 24 uur per week en meer tijd te besteden aan het werken op de boerderij. Dit voorjaar werd ik gevraagd om een rol te spelen bij het begeleiden van de vakantiewerkers. Dat vind ik prachtig! Ik heb zelf geen kinderen maar met dit werk kan ik mijn hart ophalen. Ze werken hard, valt mij op, en ik leer veel van ze. We hebben veel lol samen. Het grappige is, dat ik vroeger als jong meisje op de boerderij van mijn ouders ook al vakantiewerkers begeleidde in de droogbloemen. Daar heb ik geleerd dat je veel met beloningen moet werken en het beste kunt eindigen met iets leuks. Dat houdt de stemming erin.’
Herinneringen Martha is een Drentse boerendochter en geniet van wat we samen al hebben bereikt. ‘Een paar jaar geleden tipte een vriendin mij dat er een Herenboerderij in oprichting was. Ik heb me meteen aangemeld en stak hier van tijd tot tijd mijn handen uit de mouwen. Erg leuk om te doen. En af en toe komen er door het werken op de boerderij herinneringen naar boven. Toen ik Jesse hoorde zeggen dat hij de aardappels ging aanaarden, begreep ik pas wat mijn vader daar vroeger mee bedoelde: erpels anèr’n. Ook het geluid van iemand die op laarzen loopt, doet me denken aan vroeger, zo’n knoerperig geluid. Prachtig!’
Helpen Het is duidelijk, Martha voelt zich hier erg op haar plek: ‘Je kunt hier jezelf zijn, met al je gekkigheid. Iedereen kan doen waar zij of hij blij van wordt. En het voelt fijn dat we hier zo duurzaam bezig kunnen zijn, in deze tijd van klimaatproblemen. Ik ben door dit werk nog bewuster en enthousiaster geworden. Zo enthousiast dat ik me heb aangemeld voor de opleiding aan de Warmonderhof en mijn stage doe ik bij onze Herenboerderij.’
Sinds eind april werkt Wout van der Ploeg twee dagen op onze boerderij. Hoogste tijd om Wout wat beter te leren kennen.
‘Dit voorjaar rondde ik mijn opleiding biologisch-dynamische landbouw af aan de Warmonderhof. Ik werkte al twee dagen per week op de Herenboerderij in De Bilt. In de boerenapp-groep kwam de vraag van Jesse langs. Of er iemand tijdelijk twee dagen in de week in Soest kon komen werken. Dat paste heel goed voor mij. En hoe lang tijdelijk is, maakt me niet zo veel uit. Ik heb het hier erg naar mijn zin.’
Wout groeide op in het buitengebied, al was het geen echte boerderij: ‘Mijn ouders hadden een groot stuk grond met veel fruitbomen, een moestuin en wat dieren. Daar voelde ik me heel erg thuis, letterlijk en figuurlijk. Ik denk dat dat invloed heeft gehad op de ommezwaai die ik heb gemaakt. Ik studeerde biomedische wetenschappen maar miste het buiten zijn, mensen om me heen. Na mijn studie bekleedde ik een bestuursfunctie bij een studentenroeivereniging en vond het fantastisch om samen met anderen ergens aan te werken, iets te bereiken. Ook van het buiten zijn en met je handen werken, genoot ik. Ik besloot hierna een andere richting in te gaan en me aan te melden bij de Warmonderhof. In het kader van de opleiding liep ik stage bij een kleinschalige tuinderij met een voedselbos in Maarssen. De tuinder werd boer op de Herenboerderij in Tilburg en dat vond ik een interessante overstap. Ik kende Herenboeren al wel maar nu kwam het nog meer in mijn aandacht. Toen Jesse de vraag stelde, hoefde ik er dan ook niet lang over na te denken. En ik heb er geen dag spijt van gehad.’
Samenwerken ‘Het leuke aan Herenboeren vind ik dat je het samen met de leden doet. Je bent niet alleen bezig met de producten, dat spreekt me aan. En ook de enorme verscheidenheid aan producten is prachtig. Fruit is nieuw voor mij, net als het houden van dieren. Ik vind het fijn dat ik hier de kans heb om me op die terreinen verder te bekwamen. Die dieren dragen bij aan de kringloopgedachte: we voeren ze producten die van ons eigen land komen en we voeden de grond weer met de mest van die dieren. We streven uiteindelijk naar een honderd procent gesloten kringloop.’
Wout heeft zeker iets bij te dragen aan de boerderij, vindt hij: ‘Het samenwerken met anderen gaat heel soepel, vind ik. Ik krijg er positieve reacties op. Verder breng ik graag structuur aan, hou ik van overzicht en goede planning. Maar dat is hier eigenlijk al wel heel goed in orde. Het land ligt er hier
erg netjes bij, de leden werken fijn mee en het erf wordt steeds mooier. Ik denk dat dit het mooiste Herenboerenerf van Nederland gaat worden.’
Privé Niet dat we nieuwsgierig zijn, maar wie is Wout nog meer behalve boer? ‘Mijn vriendin en ik wonen samen in Utrecht. Zij is arts-assistent op de kinderafdeling van het Diaconessenhuis. We houden van wandelen, fietsen en sporten, we hebben fietsreizen gemaakt door de Alpen en de Pyreneeën.’
Gevraagd naar zijn favoriete groenten, maakt Wout onderscheid in telen en eten. ‘Kapucijners vind ik mooi om te telen. Het is eigenlijk een beetje een vergeten groente, maar dat is niet terecht. De bloem en de vrucht zijn prachtig. En het is mooi dat je ze al zo vroeg in het jaar kunt oogsten. Dat geldt ook voor knoflook en tuinbonen. Die zaai je al in september en dan gaan de planten overwinteren. Als de zonkracht in het voorjaar toeneemt, gaan ze groeien en kun je ze vrij snel oogsten. Qua eten ben ik fan van alle bonen. En ik heb knolselderij ontdekt. Ook verrukkelijk!’
Ik heb me meteen aangemeld en stak hier van tijd tot tijd mijn handen uit de mouwen. Erg leuk om te doen. En af en toe komen er door het werken op de boerderij herinneringen naar boven. Toen ik Jesse hoorde zeggen dat hij de aardappels ging aanaarden, begreep ik pas wat mijn vader daar vroeger mee bedoelde: erpels anèr’n. Ook het geluid van iemand die op laarzen loopt, doet me denken aan vroeger, zo’n knoerperig geluid. Prachtig!’
